Przedawnienie roszczeń pieniężnych

Kilka słów na temat kwestii przedawnienia roszczeń pieniężnych, w szczególności świadczeń okresowych. Zagadnienie to jest zawsze istotnym punktem dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. Zapraszamy do lektury!

Zagadnienie przedawnienia roszczeń pieniężnych jest uregulowana w art. 118 Kodeksu cywilnego i jako konstrukcja tzw. „terminów ogólnych” przedstawia się następująco: dla roszczeń majątkowych co do zasady termin przedawnienia wynosi 10 lat, dla roszczeń o świadczenia okresowe i z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wynosi 3 lata. Żeby nie było zbyt łatwo ustawodawca wprowadził szereg wyjątków ustalających inne okresy przedawnienia, jak np.: roszczenia z umów sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa przedawniają się z upływem lat 2 (art. 554 kc), tożsamo roszczenia z tytułu umowy o dzieło.

Roszczenia o świadczenia okresowe, w rozumieniu art. 118 Kodeksu cywilnego, charakteryzują się następującymi cechami: przedmiotem świadczenia muszą być pieniądze lub rzeczy oznaczone rodzajowo, w ramach jednego i tego samego stosunku prawnego dłużnik ma spełnić wiele świadczeń jednorazowych, spełnienie tych świadczeń następuje w określonych regularnych odstępach czasu, wielkość całego świadczenia nie jest znana z góry, lecz zależy od czasu trwania stosunku. Różne świadczenia okresowe posiadają własne terminy wykonalności i oddzielny termin przedawnienia. I tak, świadczeniem okresowym jest np.: obowiązek uiszczania czynszu z tytułu najmu, dzierżawy, dożywotniej renty.

Również odsetki za opóźnienie traktować należy jako świadczenie okresowe w rozumieniu art. 118 k.c., a z upływem trzyletniego terminu przedawnienia w tym przepisie ustanowionego co do zasady przedawniają się wszystkie roszczenia o odsetki za opóźnienie, zarówno związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, jak i niezwiązane.

Trzyletni termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe może być uchylony przez przepis szczególny jedynie wtedy, gdy treść takiego przepisu wyraźnie wskazuje, że przewidziany w nim termin dotyczy roszczeń okresowych. W przypadku, gdy roszczenie główne wygasło na skutek jego zapłaty przed upływem terminu przedawnienia, do przedawnienia roszczeń o odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia głównego stosuje się trzyletni termin przedawnienia także wtedy, gdy termin przedawnienia roszczenia głównego już upłynął. W tej sytuacji bieg przedawnienia odsetek liczy się od momentu wystąpienia zdarzenia powodującego wygaśnięcie świadczenia głównego. Powstałe w ten sposób roszczenie o odsetki uzyskuje pewnego rodzaju niezależność od wygasłego świadczenia głównego i przedawnienie roszczenia o odsetki powinno być od tego momentu rozpatrywane oddzielnie. (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2005 r., III CK 619/04, wyrok SN z 19 stycznia 1990 r., IV CR 294/89, wyrok SN z 24 maja 2005 r., V CK 655/04).

Złożoną kwestią jest natomiast sytuacja przedawnienia odsetek na tle przepisów przewidujących krótszy od 3-letniego termin przedawnienia świadczenia. Zwłaszcza na tle art. 554 k.c., dochodzi do pewnej sprzeczności. Z jednej strony, wobec podniesionej powyżej pewnej samodzielności roszczenia o odsetki i braku przepisu szczególnego skracającego termin ich przedawnienia w art. 554 k.c., należy przyjąć, że zastosowanie znajdzie tu, wyznaczany przez art. 118, termin 3 letni. Z drugiej strony - okazuje się, że termin przedawnienia roszczenia o świadczenie uboczne jest dłuższy niż o świadczenie główne, co wydaje się rozwiązaniem nielogicznym. Brak jest jednak jednolitej linii orzecznictwa w omawianej kwestii. Najnowsze orzecznictwo zajmujące się tą kwestią wskazuje, iż: „Ustanowiony w art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe stosuje się do roszczeń o odsetki za opóźnienie także wtedy, gdy roszczenie główne ulega przedawnieniu w terminie określonym w art. 554 k.c.. Roszczenie o odsetki przedawnia się jednak najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego.” – wyrok SN z dnia 19 maja 2005 r.